quarta-feira, setembro 30

Un grande poeta de Dues Eigreijas

[L testo i anterbista que eiqui se publícan salírun esta sumana na FUOLHA MIRANDESA de l Jornal Nordeste. Eiqui quédan para que mais giente l puoda coincer. Tamien eiqui poneremos alguns poemas del traduzidos para mirandés, mas esso queda para outra altura.]
...

A LA CUMBERSAQ CUN
Fernando de Castro Branco, un grande poeta de Dues Eigreijas.



Muita beç se diç que las tierras nun conhécen ls sous filhos, nien se dan de cuonta de cumo las lhieban al cuolho pul mundo i neilhas asséntan sues raízes. Cuido que muito desso se passa cun Fernando de Castro Branco, seia an relaçon a la sue tierra, Dues Eigreijas, seia an relaçon a la Tierra de Miranda. Ye un ato de justícia tapar esse buraco i por esso mos fumus a la cumbersa cul poeta i assi cada beç mais mirandeses puodan benir a coincer la sue obra i a tener aprécio por eilha.
Nacido an 1959, an Dues Eigreijas, Fernando Castro Branco studou pula tierra de Miranda i apuis por Bergáncia i pul Porto. Nesta cidade antrou pa la Faculdade de Lhetras, an 1977, ende sacando l curso de Lhénguas i Lhiteraturas Modernas – Studos Pertueses i Franceses. Zde 1981 ten sido porsor de l ansino secundairo an scuolas de Penafiel, Porto, Bila Real i Bergáncia. Eiqui ansina agora, na Scuola Secundaira Eimídio Garcia. Pul camino fizo l mestrado an Lhiteratura Moderna i Contemporánia, cula tese Poética do Sensível em Albano Martins (publicada por Roma Editora, 2004). Agora ten yá l sou doutoramiento mui adelantrado, na mesma Faculade, an Lhiteraturas i Culturas Románicas, stando a purparar la tese subre la obra de Adolfo Casais Monteiro, grande poeta i filósofo de l Porto.
L que eiqui anterbistamos nun ye l porsor ou académico, mas l poeta Fernando de Castro Branco, esse mesmo que yá publicou ls lhibros de poesie: Alquimia das Constelações, 2005; Nome dos Mortos, 2006; Biografia das Sombras, 2006; Estrelas Mínimas, 2008; Plantas Hidropónicas, 2008; Marcas de Verões Partidos, 2009; Arte do Espaço, 2009. Estes dous redadeiros salírun antegrados an A Carvão – Poesia Reunida, 2009.
Para mi, la çcubierta de Fernando de Castro Branco ampeçou pula sue poesie i lhougo me afiç a gustar daqueilha poética: trabalhada, mas tan simples; depurada até la miolha, mas tan chena de bida; eilaborada, mas tan znuda de artefícios einúteles; cumpletamente colgada de las palabras, mas cumprometida cula bida; ounibersal, mas antegralmente mirandesa. Ye an Dues Eigreijas que la poesie de Fernando Branco nace pa l mundo, ende bota raíç, ende respira, ende se le splica l mundo, ende le cuntínan a falar las pessonas que ama i l lhieban pula mano, bibas inda que muortas, puis essa poesie amostra bien que solo se mos muorre l que queremos que se muorra. Un die destes hei de lhebar mais loinge esta análeze, que eiqui nun hai campo para mais.
Nun tengo dúbedas an dezir que Fernando de Castro Branco ye l mais grande poeta mirandés an lhéngua pertuesa, a la par de Manuol Sardina, este yá ne l seclo XIX. Stou cierto de que un die há-de oubir la boç de la tierra i la sue giente na lhéngua que ye la deilhes, aqueilha que melhor ls diç. Mas esso percisa de tiempo i Fernando de Castro Branco inda nun chegou al pico de la muntanha de la sue criaçon poética. Bamos-lo acumpanhando na fuorça de la sue criaçon i dando-le ua upa para que nun se deixe quedar pul camino. Poetas assi, son ua proua para todos ls mirandeses i ua mais balie pa la cultura nacional i mirandesa. Nun lo bamos a squecer, nien a calhar, que sien poesie, seia an que lhéngua fur, la bida deixa de respirar.

Amadeu Ferreira


Fuolha Mirandesa (FM) - Acabeste de publicar l mais de ls tous poemas nun solo lhibro. Porquei le deste l nome de Carvão, que yá ben de l tou segundo lhibro, Marcas de Verões Partidos?
Fernando de Castro Branco (FCB) – Dei-le esse nome para marcar ua eideia de fuorça, quiero spressar que nun quiero ua belheza de aparecéncia, platónica, mas ua belheza scundida atrás dua anti-belheza, ua poesie al pie la prosa. Carbon tamien de la pintura a carbon, clarica, bien acesa, mas simpres. Seco, tamien, sem augarielhas nien ólios a scorrer na lhéngua.

FM – “Um poema vive destas pequenas mortes. Alimenta-se de nevoeiros i sangue ressequido”. [“O que fica”, in Marcas de Verões Partidos]. Fala-mos de la tue arte poética.
FCB - Trabalho apaixonado de la lhéngua, mas tamien que an cada poema miu haia algo de la mie carne, de l miu sangre, de la mie bida, de la mie mimória. Cuido que se metir un cachico de mi an cada poema el será anton un poema bibo. Scribo-lo cumo quien le diç “alhebanta-te i camina”. Fingimento poético, si, claro, mas tamien outentecidade, lhiteratura biba, como dezie José Régio. Spressar l que bai por dentro, mas tamien quemunicar. Sien remissacos que naide antende, mas tamien sien cedéncias ne l miu trabalho stético i artístico.


FM – Ne ls tous poemas faziste casa para alhá morar muita giente. Un de ls tous lhibros até se chama O Nome dos Mortos. Quien son essas pessonas i quei te dízen?
FCB - Son ls mius muortos. De família, mas nien solo, tamien mestres que muito me ansinórun cumo l miu mestre, padre, amigo i bezino, l Padre Mourinho, ou José Augusto Seabra, miu porsor na Ounibersidade i grande mestre na lhiteratura.
Mas esse lhibro ye dedicado a miu abó materno, Ernesto de Castro, un home sábio i justo; cun el daprendi quaije todo, ls outros mestres i lhibros solo acabórun l cachico final.


FM – Sós mirandés, de Dues Eigreijas, i esso salta de la tue poesie. Quier dezir que la poesie ten raízes cumo las arbles, inda quando bola?

FCB - Tenes toda la rezon, nessa tue pregunta tan sábia. Cuido que tengo un poema an que falo de “paixarinas cun raízes nas alas”. Quaijeque solo scribo poesie an Dues Eigreijas, nas férias. Perciso sentir las raízes de la casa, de ls, muortos, de ls mius perros, de las nuossas streilhas, conheço las casas, ls páixaros, ls caminos, las huortas, las binhas, ls trigales, ls centenos, las arbles, las peinhas. Deilhi puodo falar de l mundo, mas nun hai mundo sien eilhi, sien las raízes. I agora, que bou para bielho, cada beç bou mais a Dues Eigreijas, la mie pátria, cumo la de Torga, miu mestre tamien, era S. Martinho de Anta.


FM – Yá stás cumbencido de que tou abó tenie rezon quando dezie que “o tamanho do mundo era inquietação / de ociosos, de gente sem asas para alma de pássaro” ou inda, falando de l riu de la tue aldé, inda dizes “eu queria a todo o custo ir nele para o mundo.” [“O Tamanho do Mundo”, in Plantas Hidropónicas?].

FCB - Si, miu abó tenie toda la rezon, i cada beç stou mais cumbencido disso. La grandeza stá andentro de nós i nó por fuora. Tu sabes que Fernando Pessoa dezie que la seinha de l porbincianismo pertués era star siempre a falar de las grandes cidades, puis que un home ounibersal ten todas las cidades andentro del. You gusto pouco de biajar, sou oubrigado pula família i puls cumbites lhiterairos. Las férias que mais me gústan ye star an Dues Eigreijas a la selombra dun freixo, nun cerrado, a oulhar l nuosso cielo, a oubir ls páixaros, culs mius perros a la buolta a lhamber-me l nariç. Daprendi isso, cumo te digo, cun miu abó, que dezie: “la biaje que you mais gusto de fazer ye ir até las Canhas a ber la mie huorta”. I iba todos ls dies. Regaba ua lheira de cada beç, para tener pretesto para alhá ir todos ls dies. Se nun fusse, dezie el, las plantas chorában i nun dában fruito. La berdade ye que tenie las bóbedas mais grandes, las maiores rabas, ls maiores pumientos, tematos i cebolhas. Apostaba muita beç i ganhaba quaije siempre.
Acabei por ir, ye berdade. Mas, como dezie miu abó ne l poema, tengo l mundo andrentro de mi. Leio ls poetas de todo l mundo i digo-te, i nun cuides que ye baidade, scribo de Dues Eigreijas para Pertual, pa l mundo. L poeta quando parte pa l poema ten que ser cun coraige i arrogança de que bai a criar algo que anté ende inda naide l criou assi. Hai melhor, muito melhor, mas armano al miu poema nó. Se nun pensar assi, ou quando sentir que nun sou yá capaç, paro. Arrimo la pruma.


FM – “Um dia, parti. Fui calado estrada fora / e durante muito tempo mal pude olhar para trás”. [“Naquele Tempo”, in Estrelas Mínimas]. Cuidas que ye possible tornar, yá que “O Sol diz-me que há sempre uma possibilidade de regresso” [“Entropia”, in Estrelas Mínimas]?

FCB - Angraciado cumo stás a citar ls mesmos bersos que la crítica Maria Augusta Silva tamien citou nun testo que screbiu subre Estrelas Mínimas, ne l Jornal de Notícias i Diário de Notícias. Na berdade parte l cuorpo mas quedamos na mimória, na lhembrança i até na remenicença. Nós salimos, mas las personas que amamos, ls perros, las bistas, l cielo de l Praino, las rues, las casas a sbarrulhá-se ban cun nós, ban andentro de nós. Assi te digo que na dialética de las tues citaçones, hai uma síntese que ye esta: na berdade nunca chegamos a salir destas fragas, deste puolo, deste friu, deste aire.


FM – “e nós subíamos pelas tuas palavras / até aos montes, folheando páginas de terra / escritas no Planalto” [“Caçando os Caminhos”, in O Nome dos Mortos]. Cunta-mos cumo ten sido la tue relaçon cula lhéngua mirandesa?
FCB - Solo cumo oubinte. Deliciado oubindo-la an sou cuntesto, ls mais bielhos falando de sue bida, de l trabalho, fazendo caçuada antre eilhes, jogando al chincallhon. Na berdade, nien sei bien porquei, nunca calhou de la falar. Ls mius dous ou trés amigos mais chegados tamien nun la falában. I mius abós, yá bés tu, cumigo falában siempre grabe. Mius pais éran eimigrantes an França, you fiquei, porque mie mai metiu-se-le na cabeça que you tenie que tirar um curso. I eilha acertou. Na berdade l mirandés faç parte de l miu die a die, de las mes mimórias. Mas nunca l cheguei a falar.


FM – Cumo ancaras l que ten sido feito an relaçon a la lhéngua i quei achas que se habie de fazer?

FCB - Nun nego que até hai bien pouco tiempo nun acumpanhaba l que se staba a fazer pul mirandés. A nun ser un momento ou outro que te oubi a ti, ou a mais dous ou trés, falando un cachico na telbison. Mas cumo tu sabes assi la cousa resulta pouco natural, falta-le l contexto, las repuotas de ls recetores. Las personas achában ua cousa angraçada, cuido que la tomában cumo algo squesito i eisótico. Fruito de l nuosso coincimiento acabei por saber dun cunjunto mi grande de einiciatibas, trabalho an perfundidade, i assi, cuido que nun solo quedará un magnífico acerbo artístico, cultural, lhiterairo i decumental, cumo talbeç se crie l antresse de muitos moços que anque l mirandés nunca seia yá la sue purmeira lhéngua, poderá ser ua outra lhéngua adonde se mantenga la proua i l amor pul rincon natal. Cuido que nesta altura ye ampossible de fazer mais do que tu i outros mais teneis feito. Hai que dar continidade al buosso trabalho de amplantacion, cunsolidacion i alhargamiento als públicos mais moços. Lhuitar para que l mirandés deixe de ser bisto como algo eisótico i angraçado para ser bisto como simplesmente la segunda lhéngua ne l territóiro cuntinental.


FM – Diç Italo Calvino de la poesie de Tonino Guerra: “L Miel ye un lhibro que se tornará mais guapo a cada anho que passar i deiqui a cien anhos muitos daprenderan romagnolo para ler ne l oureginal la jornada de ls dous bielhos armanos” [O Mel, ed. Assírio & Alvim]. Hai ua lhiteratura mirandesa an custrucion. Para quando un lhibro de poemas, oureginal, an mirandés? Podemos tener essa sprança?

FCB - Si na berdade beio que hai uma lhiteratura mirandesa an custrucion, esse ye mais un serbício einestimable que tu stás a fazer pula nuossa tierra i la nuossa giente i cultura. Agora un lhibro miu oureginal an mirandés ye algo mais cumplicado. You sinto la poesie cumo um matrimónio mie fuorte antre mi i la lhéngua pertuesa. Tengo ls sous ritmos, las sues sonoridades, las sues melodies, la sue música andentro de mi, ne l miu sangre. Puodo-te dezir que ye la lhéngua que me trai l poema mais do que you l busco. Ye ua relaçon eirótica, se scribir na outra lhéngua, mesmo na lhéngua de ls mius abós, ye cumo se la stubisse a anganhar. Depuis, cumo nun adomino bien la scrita nien muito bocabulairo mirandés iba-me a sentir lhemitado na mie spressibidade. Ampecemos para yá cun las magníficas traduçones que tu tenes feito de la mie poesie i adepuis, cun este treino que stou a tener cuntigo, quien sabe se un die la lhéngua mirandesa tamien nun me pide i ampon poemas?

Anterbista feita por Amadeu Ferreira

terça-feira, setembro 8

Houbo Baile ne l Toural

Nal die 16 d'Agosto, acunteceu, ne l Toural an Dues Eigreijas, la fiesta que, para ls que stubiran alhá, fui la mais animada dal Berano.
Eran las três de la tarde quando se acabou la missa i se ampeçou a juntar la giente ne l lhargo mais amportante dal lhugar... Alhi ya staba todo anfeitado cum fitas i lhuzes i l quelorido dal bar d' André atraía las pessonas que mataban la sede.
Mais alantre, an l'antiga casa de l pobo, staba la maior surpresa de la tarde, la sposiçon de retratos antigos que muitas recordaçones trouxe acumpanhadas de uas buonas risadas i ua ou outra lhágrima nal canto de ls oulhos de quien ls bia.
Por toda la tarde daprendeu-se ls juogos de ruoda ya squecidos, bailou-se l fandango, la jota i l repasseado i, l straponer de l sol, ya l cheirico que benia dal cochino ne l speto fazie auga an la buoca.

A la nuite beilou-se cume num se beilaba hai muitos anhos i ya passaba de la meia nuite quando las pessonas ampeçoran a scapar-se para casa cum l pies dolidos mas cum buntade que esse die se repita mais bezes.

Para acabar de bos cuntar la stória ie preciso falar ne ls músicos, uns qu'apareçan ne ls retratos i outros nó, i que fui de buona buntade que animoran la fiesta. Oubrigado a todos i aparecei mais bezes.




Retratos anbiados para la nuossa caixa de l correio: